Đấy là câu hỏi mà bà Brooke Masters, giám đốc quản lý tờ Financial Times đặt ra trong bài viết bày tỏ quan điểm của bà. Câu hỏi kế tiếp: Làm sao chúng ta biết bong bóng đã vỡ?

25 năm về trước, hàng loạt những cổ phiếu niêm yết trên sàn chứng khoán New York vào một buổi sáng thứ 2 đã đạt đỉnh, rồi bắt đầu mất giá một cách đột ngột. Quá trình này tồi tệ tới cái mức khi mức giá cổ phiếu của những tập đoàn đó trở nên bình ổn hai năm sau, chỉ số Nasdaq mất 77% giá trị. Giờ chúng ta gọi sự kiện đó là bong bóng dotcom vỡ. Khái niệm ấy ngày hôm nay trở thành cụm từ ngắn gọn dùng để mô tả một quá trình kéo dài nhiều năm trời, nơi thị trường chứng khoán chứng kiến sự tự tin và háo hức đến liều mạng vào những công nghệ mới, kết hợp với lòng tham thuần túy.

Khi ấy quá nhiều những nhà đầu tư đã ném tiền vào những công ty internet không thể kinh doanh có lãi. Hệ quả là cả thị trường phải chịu sự liều lĩnh ấy khi giá cổ phiếu của các công ty này tụt dốc không phanh, có khi còn phá sản.

Nhưng nếu anh em chỉ nhìn vào đúng thời điểm tháng 3/2000, rồi lắng nghe những gì mọi người nói khi ấy, thì sẽ nhận ra một điều, xác định một cách chính xác thời điểm bong bóng dotcom vỡ là điều cực kỳ khó thực hiện.

Dù rằng các nhà quản lý thị trường tại Mỹ đã không thiếu những lần cảnh báo các nhà đầu tư về những lời khuyên đầu tư thiên lệch và những kế hoạch kinh doanh không vững chắc, tờ Financial Times của hai thập kỷ rưỡi trước vẫn đầy những bài viết về “chỉ số Nasdaq tuyệt vời” chạm ngưỡng “kỷ lục choáng ngợp.” Ngay cả khi chỉ số bắt đầu suy giảm về giá trị, 5 tuần sau đó vẫn còn những quan điểm tích cực rằng “thị trường đang cân bằng trở lại” và “quá trình phục hồi sẽ kéo dài hơn dự kiến.”

Tuần này, cái lịch sử ấy bỗng nhiên lại có sự tương đồng đến đáng sợ. Dù chỉ só S&P 500 đã đạt được kỷ lục mới chưa đầy 3 tuần trước, thị trường chứng khoán toàn cầu thì đang chao đảo với những đe dọa và những tuyên bố về hàng rào thuế quan mới của tổng thống Donald Trump, rồi những chỉ số thể hiện sức khỏe cơ bản của nền kinh tế trông đang rất ảm đạm. Niềm tin của người tiêu dùng Mỹ đang suy giảm, tương tự như vậy là lượng đơn hàng sản xuất mà các doanh nghiệp trên đất Mỹ nhận được. Đến giữa hôm thứ 6 vừa rồi tại Mỹ, chỉ số S&P 500 đã mất sạch mọi tăng trưởng mà nó có được kể từ sau khi kỳ bầu cử tổng thống diễn ra vào tháng 11 năm ngoái.

Đối với những người nhìn ra những điều tương đồng của thị trường chứng khoán Mỹ năm 2025 với năm 2000, thứ đáng lo ngại hơn là bảy tập đoàn được liệt vào danh sách Magnificent Seven, 7 tập đoàn công nghệ lớn nhất hiện giờ (Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia và Tesla) đang rơi vào quá trình điều chỉnh giá. Nếu như hồi tháng 12, giá trị của chúng đạt đỉnh, thì đến giờ giá trị những cổ phiếu đó tính trung bình đã giảm 12%.

Kết quả kinh doanh quý IV của tất cả những tập đoàn ấy đều không tệ một chút nào. Xét riêng tập đoàn mẹ của Google, Alphabet thông báo tăng trưởng doanh thu đạt hai con số phần trăm, lợi nhuận tăng trưởng một con số so với cùng kỳ.

Nhưng thứ các nhà đầu tư lo lắng và đang đặt ra câu hỏi, chính là việc hàng tỷ USD đang được các tập đoàn công nghệ đổ vào cuộc chạy đua trí tuệ nhân tạo, cũng như xây dựng data center vận hành AI, rồi thậm chí cả nguồn năng lượng dùng để vận hành những máy chủ đám mây ấy. Quan trọng hơn cả, khi nào khoản đầu tư khổng lồ ấy sinh lời?

Với những nhà đầu tư lâu năm, điều đó tương đồng đến đáng hoảng sợ, nếu đem so sánh với việc thị trường mất lòng tin với các công ty internet, khi cục dự trữ liên bang Mỹ nâng lãi suất vào năm 1999. Khi khoản vốn đầu tư trở nên đắt đỏ hơn vì lãi vay cao hơn, 25 năm trước, những startup đu theo cơn sóng internet nhưng không kiếm được lợi nhuận như Pets.com hay Webvan hết tiền. Các nhà cung cấp dịch vụ mạng và công nghệ cho những startup cũng bắt đầu gặp khó khăn, kéo theo phản ứng dây chuyền ảnh hưởng tới cả thị trường.

Tháng 3/2001, nước Mỹ rơi vào suy thoái kinh tế.

Nói cẩn thận thì, những sự tương đồng giữa năm 2000 và 2025 trên thị trường chứng khoán không hẳn giống hệt nhau. Không bao giờ có chuyện những dấu hiệu giống hệt nhau hết. Những cái tên bị quét khỏi thị trường thời bong bóng dotcom khi xưa đều là những cái tên mới, với mô hình kinh doanh không bền vững. Còn Magnificent Seven trên sàn Nasdaq giờ bao gồm những tập đoàn giá trị vốn hóa cao nhất hành tinh, những gã khổng lồ công nghệ, và trong số đó có cả cái tên đang cung cấp sức mạnh chủ yếu cho cả nền kinh tế AI, Nvidia.

Còn hiện giờ, những startup non trẻ nhưng hào nhoáng thì khó đến được với các nhà đầu tư tự do hơn, vì cùng lúc, họ đều tránh xa những đợt chào bán cổ phiếu lần đầu, lại vừa là đối tượng đầu tư của các quỹ đầu tư mạo hiểm và những quỹ tư nhân. Nhưng dấu hiệu không hề tích cực ở đây là, lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, tổng giá trị tài sản của các quỹ đầu tư tư nhân đang có dấu hiệu giảm.

Khi những khoản vay rẻ, lãi suất thấp, không mấy ai quan tâm tới việc nguồn vốn được phân bổ không hiệu quả. Nhưng đến khi lãi suất tăng lên, ngay cả những tập đoàn nhiều tiền mặt nhất cũng buộc phải cẩn trọng và tập trung vào những nỗ lực nghiên cứu phát triển cũng như kinh doanh. Rồi cùng với đó là những sự bất ổn xoay quanh việc tổng thống Trump sử dụng hàng rào thuế quan làm vũ khí và quân bài trên bàn đàm phán, cũng như yêu cầu các doanh nghiệp đưa dây chuyền sản xuất quay trở lại Mỹ. Chính sự bất ổn này sẽ khiến các tập đoàn dè dặt trong việc đầu tư.

Khi ấy, hệ quả tiêu cực đối với toàn bộ nền kinh tế có thể sẽ là rất lớn.

Jim Grant, một nhà báo ngành tài chính, người đã từng dự đoán được cả bong bóng dotcom năm 2000, lẫn khủng hoảng tài chính năm 2008 vì đống hổ lốn thế chấp dưới chuẩn nói như thế này: “Cái gì cũng có thể thay đổi, nhưng con người thì không. Mọi dấu hiệu mô tả một bong bóng thị trường kinh điển đều đang hiện diện trước mắt chúng ta." Cùng lúc, ông cũng cảnh báo rằng, “dù những dấu hiệu thì rất quen thuộc, nhưng thời điểm thì không thể nào dự đoán được, và rất dễ xảy ra tình trạng những người bắt đáy sớm sẽ phải gánh chịu hậu quả.”

Ừ thì những dự báo của Grant đều đúng, cho tới hời điểm hiện tại, nhưng những gì ông tuyên bố thường đi quá xa so với việc sụt giá cổ phiếu thực sự diễn ra, thành ra những nhà đầu tư nghe theo lời khuyên của ông thường mất đi cơ hội kiếm những khoản lợi nhuận đảng kể.

Kinh nghiệm trong năm nay đối với trường hợp của Nvidia là một bài học bổ ích. ự xuất hiện của DeepSeek, công ty Trung Quốc tuyên bố có thể chạy AI với ít năng lực tính toán hơn, đã xóa sổ 600 tỷ đô la khỏi vốn hóa thị trường của nhà sản xuất chip này vào tháng 1 trong khi kéo theo các cổ phiếu tiện ích và công nghệ khác đi xuống. Giá cổ phiếu của Nvidia sau đó đã phục hồi, xóa đi hầu hết các khoản lỗ khi các nhà đầu tư tự thuyết phục bản thân họ rằng, AI giá rẻ sẽ dẫn đến việc áp dụng nhanh hơn và chi tiêu nhiều hơn.

Nhưng cùng lúc, sự phục hồi đó không kéo dài. So với mức cao nhất trong vòng 52 tuần vừa qua, giá cổ phiếu Nvidia đã giảm tới 25%. Đấy có phải dấu hiệu?