Chưa đầy một năm kể từ khi Frostpunk 2 được phát hành, những nhà làm game người Ba Lan của 11 Bit Studios đã trở lại với một tác phẩm với cả quy mô, cốt truyện lẫn chiều sâu ấn tượng và tham vọng hơn rất nhiều. Đó chính là The Alters. Cái oái oăm của tác phẩm này, đó là chỉ khi game chính thức được phát hành, mình mới biết tới sự tồn tại của nó, vì trailer giới thiệu game cách đây ít lâu tại các sự kiện livestream thực sự quá nhạt nhòa.

Nhưng cái may ở đây là, cuối cùng mình cũng có cơ hội được trải nghiệm tác phẩm này. Phải khẳng định ngay một điều, không phải tự nhiên mà 11 Bit Studios làm ra được This War of Mine, một tác phẩm khiến cả chính phủ Ba Lan coi là một tác phẩm quốc gia, trò chơi điện tử đầu tiên nằm trong danh sách các tác phẩm chính thức (văn học, phim ảnh) mà chính phủ khuyến khích tất cả học sinh và sinh viên các trường tại Ba Lan trải nghiệm.

Cách kết hợp phong cách game sinh tồn, mò mẫm và kiểm soát nguồn tài nguyên khan hiếm với những quyết định cực kỳ khó khăn như trong This War of Mine hay Frostpunk vẫn hiện diện. Nhưng trái ngược với hai tác phẩm kinh điển trước đó của người Ba Lan, The Alters thực sự là một tác phẩm mang dáng dấp của một kiệt tác khoa học viễn tưởng, không chỉ chắp vá những ý tưởng đã có trong mấy chục năm giải trí tương tác tồn tại và phát triển. Sự kết hợp cực kỳ cân bằng của mọi khía cạnh, từ gameplay đến cốt truyện tạo ra một món ăn rất lạ.

Có thể The Alters chưa đủ xứng đáng để được đứng trong hàng ngũ 10 trò chơi hay nhất trong năm 2025 này, chung mâm với Expedition 33, The Blue Prince hay Kingdom Come: Deliverance II. Nhưng món ăn tinh thần này vừa lạ vừa quen, vừa đầy đủ những yếu tố khiến anh em mê Frostpunk, lại vừa mang những khía cạnh mới giữ chân người chơi trong suốt chuyến hành trình của (các) nhân vật chính.

Cái thân quen nhất, đó là câu chuyện của Jan Dolski trong The Alters không khác nhiều so với những gì diễn ra trong Frostpunk. Là người sống sót cuối cùng trong đoàn thám hiểm đến với một hành tinh xa lạ với mục tiêu tìm ra thứ nguyên tố bí ẩn có thể thay đổi tương lai của toàn bộ loài người. Thứ nhất, thay đổi hay không thì không quan trọng, mà trước mắt phải lo cho sự sinh tồn của chính bản thân Jan trước đã.

Tại sao lại thế? Các nhà biên kịch người Ba Lan áp dụng một lý thuyết vật lý gọi là Thuyết Tam Thể. Trong một hệ mặt trời nơi có tới ba ngôi sao, ba mặt trời, trọng lực của từng ngôi sao tác động tới nhau, và tới những hành tinh lân cận sẽ không thể nào đo đếm và dự đoán được. Hậu quả mặt trời bay tới quá sát hành tinh sẽ là điều không thể tránh khỏi. Jan sẽ phải tìm cách tránh khỏi mặt trời, rồi từ từ tìm cách về nhà.

Nếu như ở Frostpunk, những cơn bão tuyết nơi nhiệt độ giảm xuống âm 100 độ C tạo ra áp lực để anh em phải làm việc và quản lý mọi thứ với sự cấp bách và hoảng loạn vô cùng, thì The Alters cũng đem cơ chế ấy quay trở lại, chia game thành nhiều chương với cốt truyện diễn biến đầy cuốn hút. Nhưng mỗi chương đều có giới hạn thời gian, không kịp di chuyển “căn nhà", căn cứ khổng lồ trên hành tinh xa lạ, thì game over, không khác gì lúc lò lửa hết than trong Frostpunk.

Đấy chính là thời điểm những thứ mới mẻ tạo nên bản sắc riêng của The Alters, khiến nó không hề giống bất kỳ game sinh tồn nào trên thị trường ở thời điểm hiện tại. Nó là một tác phẩm tâm lý nhưng không hề có chút kinh dị nào. Nó khiến người chơi căng thẳng và cuống quít đi kiếm tìm tài nguyên, xây dựng những thứ mới, bị cuốn vào cái guồng sinh tồn trứ danh mà 11 Bit Studios đã quá nổi tiếng, nhưng cùng lúc lại không khiến sự chú ý của người chơi rời khỏi cốt truyện của trò chơi.

Để anh em dễ hình dung, The Alters là sự kết hợp về mặt ý tưởng giữa The Martian, trong câu chuyện giúp Jan Dolski tìm đường về nhà. Nhưng cùng lúc, nó lại mang đậm âm hưởng của bộ phim giả tưởng Mickey 17 của đạo diễn Bong Joon Ho vừa ra rạp cách đây ít lâu.

Đến một thời điểm, rất sớm trong cốt truyện game thôi, cả Jan lẫn người điều hành của tập đoàn Ally, người đã thuê anh cùng phi hành đoàn đến khám phá hành tinh này phát hiện ra, chỉ mình Jan không thể đủ sức làm việc để tìm đường đưa anh về trái đất được. Trùng hợp thay, hành tinh này lại có đúng thứ nguyên tố mang tên Rapidium, thứ mà cả Jan lẫn tập đoàn Ally đều cần. Thứ chất hóa học này, kết hợp với hệ thống “in 3D” sinh học, cho phép tăng tốc quá trình lão hóa để tạo ra vô vàn những Jan khác nhau.

Bước ngoặt của game đến ở thời điểm, anh em nhận ra mỗi phiên bản Jan Dolski đều có kỹ năng cũng như ký ức khác nhau. Thông qua hệ thống siêu máy tính lượng tử ở căn cứ, kết hợp với cái sự… vi phạm quyền riêng tư của nhân vật chính từ phía tập đoàn thuê nhân sự, anh em sẽ được nghiên cứu đủ mọi khả năng khác nhau, mọi bước ngoặt trong bước đường đời của Jan.

Có lúc những nỗ lực bảo vệ người mẹ của Jan sẽ khiến anh cứng rắn hơn, dần trở thành một thợ máy thay vì một người làm công ăn lương. Đó là lúc chúng ta có Jan thợ máy. Rồi quyết định ở lại trường đại học sẽ tạo ra Jan khoa học gia. Tương tự như vậy là Jan thợ mỏ, Jan trồng trọt, Jan bảo vệ…

Suy cho cùng, cái ý tưởng vô cùng kỳ quặc, thay đổi ký ức để tạo ra một con người mới, với những kỹ năng mới, phù hợp với mọi khía cạnh ở căn cứ để giúp cả nhóm sinh tồn, rốt cuộc cũng là một cách vô cùng độc đáo để chúng ta có được một đội ngũ những nhân vật NPC giúp ích, chia việc và làm hộ Jan Dolski “bản gốc” những gì anh không làm được. Chẳng hạn như phòng bệnh thì phải có bác sỹ, hay phòng nghiên cứu thì phải có khoa học gia…

Nhìn lại This War of Mine, việc có cả một nhóm người cùng sinh tồn không khác biệt nhiều so với The Alters, nhất là ở khía cạnh quản lý cả sức khỏe lẫn tinh thần của các nhân vật. Nhưng từng phiên bản người được nhân bản trong The Alters lại đem tới những câu chuyện khác, dưới hình thức những chuỗi nhiệm vụ phụ khác nhau tương ứng với từng người. Mỗi nhân vật đều có bài học cuộc sống riêng dành cho nhân vật chính, phiên bản gốc của Jan Dolski. Ấy chính là thứ ý tưởng mới mẻ khiến người chơi ngồi dán mắt vào màn hình trong suốt chuyến hành trình.

Cốt truyện kết hợp giữa cuộc chiến sinh tồn và câu chuyện của từng nhân vật tạo ra cảm giác cá nhân hơn hẳn so với Frostpunk, và gần gũi hơn nhiều so với nhóm người dân mắc kẹt đằng sau chiến tuyến ở This War of Mine.

Hàng ngày, đương nhiên anh em vẫn sẽ phải lo xem tài nguyên kiếm ở đâu, ăn uống thế nào, rồi dần dần mở rộng quy mô căn cứ theo nhu cầu, mở ra những căn phòng ngủ, phòng nghiên cứu, phòng khám bệnh và cả kho lưu trữ tài nguyên. Những lúc như thế này, trải nghiệm của The Alters không khác chút gì so với This War of Mine hay Fallout Shelter. Nó là một game quản lý kết hợp với sinh tồn đúng nghĩa. Mọi thứ chật hẹp, ngột ngạt và mệt mỏi. Rồi anh em cũng phải chịu đựng những tính cách và cảm xúc xung đột giữa từng nhân vật. Anh em sẽ phải đứng ra phân xử mọi cuộc cãi vã giữa các phiên bản Jan khác nhau, chiều lòng tất cả họ.

Nhưng đó chính xác chỉ là một nửa trải nghiệm của The Alters. Với sức mạnh của Unreal Engine 5, các nhà làm game người Ba Lan đã khắc họa hành tinh bí ẩn theo cách vô cùng cuốn hút và hoành tráng. Những môi trường thế giới chia thành từng màn chơi rất rộng sẽ là nơi anh em khám phá, tìm kiếm những nguồn tài nguyên để khai thác, né tránh những biến dị trong không gian và thời gian, để cùng lúc giải quyết cả hai việc: Tìm đường về nhà, và khai thác thứ tài nguyên Rapidium cực kỳ giá trị.

Game chia đều giữa hai khoảnh khắc. Thứ nhất là cảm giác mệt mỏi ngột ngạt vì phải quản lý mọi thứ, từ tài nguyên đến con người trong những căn phòng và hành lang chật hẹp. Thứ hai là cảm giác cô độc một mình trên hành tinh kỳ quặc. Không hề thiếu những trò chơi áp dụng hai trải nghiệm này. Nhưng The Alters mới là cái tên đầu tiên lồng ghép và kết hợp cả hai khía cạnh một cách cuốn hút, không gây ra cảm giác lạc lõng, vừa gắn kết với cốt truyện và trải nghiệm.

Thực tế thì không phải lúc nào cảm giác khám phá hành tinh cũng cô độc và mệt mỏi. Anh em sẽ luôn có cảm giác muốn tìm đủ những thứ được ẩn giấu trong mỗi màn chơi. Đổi lại, để làm được điều này, việc quản lý và nâng cấp căn cứ, nâng cấp trang thiết bị sẽ luôn tạo ra áp lực để tiếp tục khai thác, sản xuất, để phục vụ cho quá trình khám phá. Đôi lúc mò mẫm, đi qua một trạm khai thác tài nguyên, anh em sẽ được gặp chính bản clone mà anh em đã giao việc khai thác ở đây, chứ không phải lúc nào cũng đơn độc trên đường.

Mình để ý có vài người phàn nàn rằng, với một tác phẩm có cốt truyện rõ ràng, có chiều sâu và được khai thác cẩn trọng và đẳng cấp như The Alters, trải nghiệm sinh tồn gây ngộp thở và choáng váng dành cho các “nhà quản lý đại tài” vẫn hiện diện, không khác gì trong Frostpunk. Cứ lúc nào anh em có cảm giác mọi thứ đã ổn định một chút, có không gian để khám phá và nghiên cứu những thứ mới, thì y như rằng sẽ có một sự cố hiện ra, từ những bước ngoặt của cốt truyện, cho tới những sự cố ngẫu nhiên xảy đến với các nhân vật và căn cứ…

Nhưng có lẽ đó chính là thứ đã biến 11 Bit Studios trở thành một trong những hãng game đẳng cấp nhất hiện tại nếu xét riêng tới thể loại game chiến thuật sinh tồn thời gian thực. Áp lực đến từ mọi phía, kết hợp với những câu chuyện của từng nhân vật, rồi ké thêm cả áp lực thời gian khi mặt trời lúc nào cũng sẵn sàng thiêu sống cả phi hành đoàn là thứ tạo ra sức hút để anh em đi “thêm một ngày nữa” trong The Alters.