Lúc Apple giới thiệu giao diện thống nhất cho mọi hệ điều hành các thiết bị công nghệ của họ bán ra thị trường tại keynote khai mạc WWDC 2025 rạng sáng nay 10/6, có lẽ không thiếu anh em 8x và 9x nhớ ngay tới cái giao diện tươi tắn đến rực mắt, kết hợp với những chi tiết trong suốt của Windows 7.

Thiết kế, giống như thời trang hay âm nhạc, trải qua các chu kỳ. Những phong cách cũ nhường chỗ cho những cái mới, và đôi khi, những xu hướng đã qua lại bất ngờ trở lại, thường là do những thế hệ mới khám phá chúng.

Gần đây, một ngôn ngữ thẩm mỹ đặc biệt, hình thành từ đầu những năm 2000 đến đầu những năm 2010, được gọi là Frutiger Aero, đã thu hút sự chú ý đáng kể, đặc biệt là từ những người trẻ tuổi thậm chí còn chưa trải qua thời kỳ hoàng kim của nó đầu thiên niên kỷ mới. Sự trở lại này không chỉ đơn thuần là một xu hướng thị giác nhất thời. Nó dường như bắt nguồn từ một mong muốn sâu sắc hơn về sự lạc quan, kết nối với thiên nhiên và một cảm giác về một tương lai hoàn toàn khác, chứ không ảm đạm và đơn sắc như những năm qua.

Tất cả bắt đầu với khái niệm mang tên Frutiger Aero.

Frutiger Aero

Nó là một xu hướng thẩm mỹ thị giác đặc trưng cho giai đoạn khoảng năm 2002 đến 2012, hoặc rộng hơn là từ 2004 đến đầu những năm 2010 hoặc 2013. Phong cách này nổi lên như một sự chuyển đổi đáng kể trong kỹ thuật số, đánh dấu sự thay đổi từ sự bi quan mang tính tương lai của đầu những năm 2000 sang một thế giới ảo bóng bẩy và lạc quan hơn, dường như nằm trong tầm tay.

Tên gọi "Frutiger Aero" được đặt bởi Sofi Lee từ Viện Nghiên cứu Thẩm mỹ Tiêu dùng (CARI), người đầu tiên xác định phong cách này. Cái tên này là sự kết hợp của hai đặc điểm nổi bật: họ phông chữ Frutiger do nhà thiết kế chữ Thụy Sĩ Adrian Frutiger tạo ra, và Windows Aero, ngôn ngữ thiết kế giao diện người dùng của Windows Vista, ra mắt năm 2006.

Về mặt thị giác, Frutiger Aero có một số đặc điểm nhận dạng chính:

• Vật liệu trong suốt, như thủy tinh.
• Chủ nghĩa giả vật (skeuomorphism), nghĩa là các đối tượng ảo mô phỏng các vật thể trong thế giới thực, như biểu tượng đĩa mềm cho chức năng lưu hoặc tạo bóng cho các biểu tượng trên màn hình để chúng trông giống như phiên bản 3D.
• Các yếu tố thiên nhiên: Hình ảnh thiên nhiên, màu xanh lá cây và màu xanh dương, quả địa cầu, bể cá, auroras, bokeh...

Cô Sofi Lee mô tả đây là một thẩm mỹ tự nhiên hóa, tạo cảm giác về sự hòa hợp giữa không gian trong nhà và ngoài trời. Màu sắc tươi sáng. Chủ nghĩa tương lai retro thể hiện một tương lai lạc quan. Thiết kế bóng bẩy, sạch sẽ và có cảm giác sắc nét.

Frutiger Aero không chỉ giới hạn trong giao diện hệ điều hành máy vi tính hoặc thiết kế trang web. Nó còn xuất hiện ở nhiều nơi khác trong văn hóa tiêu dùng của thời kỳ đó, từ vỏ chai dầu gội, phòng nha sĩ, trung tâm mua sắm, cho đến cả bình nước giặt, ghế ngồi…

Chúng ta có thể thấy nó trong các đặc điểm khuôn mặt lung linh của nhân vật Sims 3, tay cầm Xbox 360, lát dưa hấu trong Fruit Ninja trên thớt giả gỗ. Các ví dụ khác bao gồm PlayStation Home, Super Mario Galaxy, Purble Place, văn phòng mở với nhiều cây xanh…

Ngay cả lon Coca-Cola Y3000, được quảng cáo là đồng thiết kế với AI, cũng được coi là có dáng dấp từ triết lý thiết kế Frutiger Aero, cũng bắt nguồn từ thế giới tự nhiên nhưng bóng bẩy và sạch sẽ, nghiêng về màu xanh dương, xanh lá cây dịu mắt và hiệu ứng bokeh.

Triết lý đằng sau việc áp dụng phong cách này là để truyền tải cảm giác dễ tiếp cận và thân thiện. Đây là thời điểm công nghệ đang trở nên phổ biến hơn với những người trước đây cảm thấy không thoải mái với nó. Sự xuất hiện của các công nghệ mới như màn hình cảm ứng (iPad và iPhone ra mắt trong thời kỳ này) có thể trùng hợp với sự phát triển và hoàn thiện của Frutiger Aero. Thời ấy, mọi thứ đều có một cái viền bóng đặc trưng.

Việc sử dụng giao diện bóng bẩy, trong mờ, giống thạch hay kính, phản chiếu ánh sáng bắt chước theo các đặc tính vật lý trong thế giới thực được cho là đã giúp mọi người làm quen với giao diện cảm ứng. Triết lý Skeuomorphic là một nỗ lực để làm cho công nghệ xuất hiện tự nhiên và hữu cơ hơn. Nó thể hiện một cái nhìn lạc quan về tương lai, nơi sự tiến bộ nhanh chóng cùng tồn tại với thiên nhiên.

Bị thay thế đầu những năm 2010

Mặc dù Frutiger Aero đã thống trị xu hướng thiết kế đồ họa trong một thập kỷ, nhưng cuối cùng, nó đã nhường chỗ cho một phong cách khác đối lập: Chủ nghĩa tối giản (minimalism) và thiết kế phẳng (flat design)....

Sự chuyển đổi này bắt đầu từ cuối những năm 2010, chính xác là ở cái thời iOS 7 ra mắt năm 2013, và nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn cho thiết kế máy tính và điện thoại thông minh hiện đại. Nó đổi cái lớp bóng mờ như những tấm kính thành những lớp gradient màu đa dạng, vẫn rực rỡ nhưng khác hẳn Aero:

Lý do chính cho sự thay thế này có thể được nhìn nhận từ nhiều khía cạnh.

Đầu tiên chính là sự thay đổi trong triết lý thiết kế. Thiết kế phẳng loại bỏ các yếu tố giả vật phức tạp, bóng bẩy và 3D của Frutiger Aero, thay vào đó tập trung vào các hình dạng đơn giản, màu sắc rực rỡ (nhưng không phải cùng loại với Frutiger Aero) và sự tối giản.... Sự đơn giản này được coi là "sạch sẽ" và hiệu quả hơn.

Thiết kế phẳng được cho là thân thiện và nhất quán hơn trên nhiều thiết bị. Trong thời đại mà người dùng truy cập internet và ứng dụng từ nhiều loại màn hình khác nhau (điện thoại, máy tính bảng, máy tính để bàn), một thiết kế dễ dàng thích ứng (responsive) là cần thiết. Thiết kế giả vật của Frutiger Aero có thể không linh hoạt hoặc mạch lạc trên các kích thước và độ phân giải màn hình khác nhau.

Phản ứng với sự phức tạp là nguyên do thứ 3. Một số người cảm thấy Frutiger Aero, với các yếu tố bóng bẩy và giả vật, có thể trở nên lộn xộn hoặc quá mức trong bối cảnh kỹ thuật số ngày càng phức tạp.

Cùng lúc, ở giữa thập niên 2010, cũng đã có sự thay đổi trong cảm nhận về tương lai. Frutiger Aero thể hiện một tương lai công nghệ lạc quan và dễ tiếp cận.... Tuy nhiên, khi thời gian trôi qua, thực tế kỷ nguyên kỹ thuật số trở nên khác biệt. Sự gia tăng của chủ nghĩa doanh nghiệp, logo đơn điệu và giao diện phẳng hiện đại bị nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, liên kết với sự nhàm chán và thiếu cá tính.

Internet cũng được cảm nhận là trở nên ít tự do và dần độc hại hơn, khác xa với viễn cảnh đầy hứa hẹn ban đầu. Facebook được nhắc đến như một yếu tố góp phần "giết chết" một kỷ nguyên internet tự do hơn, nơi mọi người có trang riêng với phong cách độc đáo. Sự lạc quan của Frutiger Aero có thể đã không còn phù hợp với một thế giới kỹ thuật số thực tế và đôi khi đáng sợ hơn.

Sự dịch chuyển của “chu kỳ xu hướng thiết kế” có lẽ là nguyên do dễ được đưa ra nhất. Theo Evan Collins, đồng sáng lập CARI, đã có một sự thay đổi từ thiết kế “lâm sàng, sạch sẽ và vô trùng” sang các phong cách "retro" cực đoan hơn. Sự thay thế Frutiger Aero bằng thiết kế phẳng là một phần của sự dịch chuyển này, trước khi chu kỳ có thể bắt đầu quay trở lại.

Nói cách khác, Frutiger Aero, vốn sự tập trung vào thẩm mỹ bóng bẩy, tự nhiên và lạc quan, trong vòng 12 năm qua đã phải nhường chỗ cho một phong cách nhấn mạnh sự đơn giản, hiệu quả và tính nhất quán trên nhiều nền tảng. Thiết kế phẳng phù hợp hơn với nhu cầu kỹ thuật của thời đại thiết bị di động đa dạng và sự phát triển của các tập đoàn công nghệ lớn.

Trở lại, một phần chính nhờ Gen Z

Sự tái sinh của Frutiger Aero rõ ràng là một hiện tượng đáng chú ý, đặc biệt là vì nó đang được dẫn dắt bởi những người trẻ tuổi hiện tại (Gen Z và thậm chí cả Gen Alpha) mà phần lớn không sống qua thời kỳ đỉnh cao của nó. Họ tìm thấy Frutiger Aero thông qua các video tổng hợp trên mạng xã hội, ký ức tuổi thơ ban đầu về máy chơi game và máy tính, và chỉ đơn giản là khám phá lại một thẩm mỹ khác biệt so với hiện tại.

Sự trở lại này được thể hiện rõ nét trên các nền tảng kỹ thuật số:

• TikTok: Hashtag #frutigeraero đã có hàng triệu lượt xem (hơn 28triệu theo một nguồn, gần 270 triệu lượt xem theo một nguồn khác, cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng). Các video trình chiếu hình ảnh điện thoại nắp gập Motorola, cá heo nhảy khỏi bể bơi, biểu tượng Apple chứa đầy nước và cá vàng xuất hiện rất nhiều.
• Reddit: Cộng đồng subreddit cùng tên đã tăng trưởng đáng kể (hơn 400% trong một tháng theo một nguồn).
• YouTube: Các video phân tích về Frutiger Aero và các video “thư giãn” mô phỏng thẩm mỹ này đã và đang thu hút hàng chục triệu lượt người xem.
• Các cộng đồng trực tuyến khác: Những người đam mê Frutiger Aero đã thực sự tụ họp lại, tạo ra các nền tảng giao tiếp của riêng họ.

Lý do đằng sau sự hồi sinh này rất đa dạng và phức tạp.

Chủ nghĩa hoài cổ là lý do rõ ràng nhất. Đối với giới trẻ, Frutiger Aero gợi nhớ về thời kỳ đơn giản hơn của thiết kế vui tươi, không phức tạp và sáng tạo một cách tự nhiên. Nó mang đến sự thoải mái của tuổi thơ. Thậm chí, đó có thể là nỗi nhớ về "tuổi thơ của người khác" mà họ tiếp xúc qua phương tiện truyền thông hoặc câu chuyện.

Phản ứng chống lại những thiết kế hiện đại. Logo đơn điệu và giao diện phẳng hiện đại bị nhiều người liên kết với chủ nghĩa doanh nghiệp không cần thiết và sự tẻ nhạt. Giới trẻ rõ ràng đang từ chối sự hiện đại để tìm kiếm sự sáng tạo và màu sắc. Họ đã chán với thiết kế tối giản, đơn điệu. Frutiger Aero mang đến sự tương phản sắc nét, cảm giác "thiết kế nửa vời" của thời kỳ hiện tại.

Tìm kiếm sự lạc quan và hy vọng. Đây là một động lực mạnh mẽ. Trong một thời đại đầy bất ổn và bi quan (suy thoái, chiến tranh, chi phí tăng cao, lo sợ về AI, “tương lai không trở thành hiện thực”), Frutiger Aero đại diện cho một sự giải thoát khỏi sự u buồn liên tục. Nó gợi lại một thời kỳ lạc quan về công nghệ, một tương lai mà sự tiến bộ cùng tồn tại với thiên nhiên. Frutiger Aero được coi là “tương lai chúng ta được hứa hẹn nhưng không bao giờ được thực hiện, nhưng đó là tương lai đáng để chiến đấu”. Nó mang đến hy vọng rằng thế giới (cả vật chất và trực tuyến) có thể trở nên tươi đẹp hơn.

Kết nối với thiên nhiên. Với các yếu tố hình ảnh thiên nhiên nổi bật, Frutiger Aero cộng hưởng với sự nhận thức ngày càng cao về môi trường và hoạt động môi trường của chính giới trẻ. Nó phản ánh mong muốn về một thế giới bền vững. Mặc dù thẩm mỹ này có thể liên quan đến các chiến dịch “xanh hóa” trong quá khứ, nhưng nó vẫn chiếu rọi một thứ gì đó mà nhiều người cảm thấy thế giới đã đánh mất.

Khao khát sự chân thực và tự thể hiện. Một số người nhớ về thời kỳ internet tự do hơn, nơi mọi người có thể tùy chỉnh trang cá nhân của mình theo phong cách độc đáo và không phải lúc nào cũng đăng tên thật và ảnh của họ. Sự trở lại của Frutiger Aero có thể là một phần của xu hướng phản đối sự độc hại và tính đồng nhất của mạng xã hội hiện đại.

Thoát khỏi tình trạng “doomscrolling”. Giới trẻ đã mệt mỏi với việc liên tục tiếp xúc với tin tức tiêu cực6. Frutiger Aero mang đến một phong cách thẩm mỹ êm dịu và thoải mái, một sự tương phản gần như hoàn toàn với sự hỗn loạn của thế giới bên ngoài.

Tạm kết

Sinh ra từ sự kết hợp của phông chữ Frutiger và ngôn ngữ thiết kế Windows Aero, triết lý Frutiger Aero thể hiện một tầm nhìn về công nghệ như một con đường dẫn đến tương lai tươi sáng, dễ tiếp cận và cho con người hòa hợp với tự nhiên. Tuy nhiên, nó cuối cùng đã bị thay thế bởi sự trỗi dậy của thiết kế tối giản và phẳng, phong cách được ưa chuộng hơn vì tính nhất quán đa thiết bị và sự đơn giản, đồng thời phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về thế giới kỹ thuật số và chủ nghĩa doanh nghiệp.

May mắn thay, Frutiger Aero trong hai năm trở lại đây đang chứng kiến một sự tái sinh đáng kinh ngạc, được thúc đẩy bởi các thế hệ trẻ tuổi tìm kiếm sự thoải mái, hy vọng và sự chân thực trong một thế giới đầy bất ổn và thiết kế đơn điệu.

Từ việc tùy chỉnh điện thoại đến hồi sinh các nền tảng cũ và ảnh hưởng đến các lĩnh vực như thời trang, Frutiger Aero đang trở thành một biểu tượng của nỗi nhớ về một tương lai chưa thành hiện thực và một khát vọng về một thời đại số nhân văn, tươi sáng hơn. Dù là một xu hướng nhất thời hay một sự thay đổi sâu sắc hơn trong thẩm mỹ, sự trở lại của Frutiger Aero nhấn mạnh rằng thiết kế không chỉ là về chức năng hay vẻ ngoài, mà còn là về cảm xúc, ký ức và những hy vọng chúng ta đặt vào thế giới xung quanh mình.

Có lẽ đó cũng chính là những yếu tố then chốt để các kỹ sư cũng như các nhà thiết kế của Apple kết hợp sự phẳng của thiết kế từ thời kỳ iOS 7 với triết lý Skeuomorphic, để tạo ra thứ gọi là giao diện Liquid Glass mà anh em mới được thấy.