Đợt rồi, mình lại có dịp ghé thăm Phan Thiết – vùng đất nổi tiếng với những bãi biển đẹp và đặc sản nước mắm. Trong lần đi chơi này, mình được tham quan Bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa – bảo tàng nước mắm đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam với nhiều điều thú vị về lịch sử và văn hoá của nghề làm nước mắm truyền thống. Mình kết hợp trải nghiệm Xiaomi 15 để ghi lại những hình ảnh và chia sẻ trải nghiệm này với anh em. Tất cả những hình ảnh này mình đều chưa chỉnh sửa gì, có một vài tấm đùng AI để xoá vật thể thừa. Mình sẽ lên bài chia sẻ trải nghiệm về Xiaomi 15 và camera sau để anh em tham khảo. 

Địa Điểm Bảo Tàng

Bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa nằm tại số 360 Nguyễn Thông, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Thật ra, ban đầu mình và đoàn đi ăn trưa tại nhà hàng Mũi Né Xưa – một khu phức hợp gồm cả khu vực tổ chức vở diễn Fishermen Show - Huyền Thoại Làng Chài khá nổi tiếng. Tuy nhiên, lúc tới là tầm trưa nên mình không có cơ hội xem show diễn này. Hi vọng lần sau đến Phan Thiết đúng thời điểm để được thưởng thức.

Bước vào bảo tàng anh em sẽ thấy màn hình giới thiệu show diễn Fisherman, thường được chiếu ở kế bên 

Không gian bảo tàng khá rộng, được chia thành nhiều khu vực trưng bày với các chủ đề như: Phố cổ Phan Thiết, cánh đồng muối, nhà Hàm Hộ (đại gia nước mắm), cùng nhiều không gian nghệ thuật khác. Mình được mua vé sẵn, nhưng tìm hiểu thì giá vé là 100.000 đồng/người lớn. Sau khi mua vé, sẽ có hướng dẫn viên dẫn đoàn tham quan và giới thiệu về hành trình hình thành, phát triển của nghề làm nước mắm tại Phan Thiết.

Ngay khi bước vào, du khách sẽ được hướng dẫn mua vé tham quan với giá khoảng 100.000 đồng. Sau đó, bạn sẽ được thưởng thức một đoạn phim ngắn giới thiệu về lịch sử hình thành và phát triển của nước mắm Phan Thiết – từ thời La Mã, qua con đường tơ lụa trên biển, đến khi trở thành đặc sản nổi tiếng khắp Đông Nam Á.

Trải Nghiệm Tham Quan

Trước khi bắt đầu chuyến tham quan, hướng dẫn viên sẽ kể chung câu chuyện về nước mắm và đưa anh em vào phòng chiếu phim để tìm hiểu nguồn gốc hình thành và phát triển của nghề làm mắm. Đoạn phim giúp anh em hiểu rõ hơn về nguồn gốc nước mắm, quá trình phát triển và những giá trị văn hoá mà loại gia vị này mang lại. Đặc biệt, phim nhấn mạnh nước mắm đã có từ thời La Mã, theo con đường tơ lụa trên biển đến vương quốc Chăm Pa (Mang Thít) hơn 300 năm trước. Khi đó, vùng đất Phan Thiết thuộc vương quốc Chăm Pa, người dân nơi đây học được kỹ nghệ làm gốm, ướp cá để dần tạo ra nước mắm mang hương vị đặc trưng riêng. Từ “ủ chượp” trong nước mắm cũng có nguồn gốc từ ngôn ngữ Chăm. Theo thời gian, nước mắm phổ biến rộng hơn, người dân cho vào tĩn gốm rồi chở bằng ghe bầu đi bán khắp nơi. Kỹ thuật làm nước mắm được truyền qua nhiều thế hệ, với những thuật ngữ, tập quán đặc trưng và nỗ lực bảo tồn nghề truyền thống này.

Phòng chiếu phim giới thiệu về lịch sử nước mắm

Sau đoạn phim khoảng 7 phút, anh em sẽ đi qua khu vực tham quan, bắt đầu với không gian tái hiện Tháp Chăm thu nhỏ và tượng Kut – loại tượng đá có hình dáng đặc trưng, thường dùng làm bia mộ hoặc vật thờ cúng trong văn hóa Chăm Pa cổ, xuất hiện từ thế kỷ 15. Theo tập tục xưa, những người thuộc tầng lớp cao quý như vua chúa, quan lại khi mất sẽ được làm lễ nhập hồn vào tượng Kut để sang thế giới bên kia. Việc trưng bày tượng Kut không chỉ giúp tái hiện lại giai đoạn lịch sử trước năm 1693, khi vùng đất Phan Thiết còn thuộc vương quốc Chăm Pa, mà còn thể hiện sự giao thoa văn hóa và vai trò của người Chăm trong việc hình thành nghề làm nước mắm truyền thống tại Phan Thiết.

Bạn hướng dẫn viên đang giới thiệu về Tháp Chăm

Và tượng Kut trong văn hoá Chăm Pa cổ

Bên cạnh đó, bảo tàng còn trưng bày hai tấm sắc phong do vua Đồng Khánh và vua Khải Định ban tặng cho làng biển Bình Thuận, trang phục truyền thống của phụ nữ Chăm (Aw Kamei Cam), cùng nhiều hình ảnh, mô hình về lịch sử 300 năm làng chài và nghề làm nước mắm. Ngoài ra, anh em cũng sẽ được chiêm ngưỡng hình ảnh vua Bảo Đại thăm trường Pháp Việt Phan Thiết và các di tích nổi tiếng như Lầu Ông Hoàng gắn liền với cuộc đời thi sĩ Hàn Mặc Tử.

Hình ảnh trưng bày về đồi cát tại Phan Thiết 

Lầu ông Hoàng, hình này mình dùng AI để xoá đi các vật thể dư trong hình, kết quả khá ổn 

Đi qua khu vực này, anh em sẽ tiến vào khu vực đồi cát mô phỏng không gian làng chài xưa, hiện lên sống động với cảnh người dân kéo lưới, làm muối, cùng những bức tranh về Phan Thiết những năm 30 - 40, mô hình đình Vạn Thủy Tú (nơi thờ cá Ông) lớn nhất Việt Nam, chợ xưa Khánh Thiện với các hiện vật cổ như bàn tính, quả cân, tiệm thu băng từ thập niên 50. Ở đây, anh em sẽ được kể chuyện về những đại gia nước mắm, còn gọi là nhà Hàm Hộ – những người không chỉ giàu về tài sản, mà còn giàu nhân nghĩa khi tạo công ăn việc làm, xây dựng trường học, cơ sở vật chất cho cộng đồng.

Bảo tàng còn có cả thông tin về Ca sĩ Tuấn Vũ, vốn được sinh ra ở Phan Thiết 

Mô phỏng nhà của những Hàm Hộ - Đại gia nước mắm 

Thùng lều, làm bằng gỗ mít, gỗ bằng lăng và niền bằng dây mây tre để đựng nước mắm 

Ở khu vực cuối cùng, anh em sẽ được tìm hiểu về quy trình làm nước mắm, các nguyên liệu, thùng chứa và cấu tạo, cũng như các loại nước mắm đặc trưng của Phan Thiết. Nếu thích, anh em có thể thử nước mắm và mua các sản phẩm tại đây. Chuyến tham quan kết thúc tại không gian chụp ảnh 3D, nơi anh em có thể thỏa sức sáng tạo với những bức hình độc đáo.

Cảm nhận cá nhân

Thật ra, ý tưởng viết về Bảo tàng nước mắm mình không nghĩ tới, cho đến khi vào phòng chiếu phim với nội dung về hành trình phát triển của nghề làm nước mắm tại đây, mình mới nghĩ tới việc ghi lại hình ảnh, nội dung để kể lại cho anh em đọc và nếu thích có thể tự trải nghiệm. Với mình, bảo tàng là một cách rất hay để kể lại câu chuyện lịch sử hình thành và phát triển của nghề làm nước mắm tại đây. Nó cho anh em biết nguồn gốc, cái nôi hình thành và thậm chí cả những con người có vai trò lớn trong việc phát triển, bảo tồn đặc sản này. Ngoài ra, cái nắng gió, cái nóng, cái cát của vùng đất Phan Thiết cũng được tái hiện chân thực, gần gũi trong một không gian nghệ thuật đầy tính kể chuyện. Có lẽ điểm tiếc nhất là buổi tham quan khá nhanh và ngắn. Tuy nhiên, nội dung cô đọng, đầy đủ nên hơn 1 tuần sau khi đi mình vẫn nhớ để kể lại qua bài viết này.

Một lưu ý nhỏ là bên trong bảo tàng khá nóng, anh em nên chuẩn bị quạt cầm tay, mặc trang phục nhẹ nhàng, tránh áo khoác dày hoặc đội mũ lớn để chuyến tham quan thoải mái hơn.

Kết luận

Bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử của nghề làm nước mắm truyền thống mà còn là điểm đến thú vị cho du khách khi ghé thăm Phan Thiết. Nếu có dịp, bạn nên dành thời gian trải nghiệm và cảm nhận không gian độc đáo này – nơi kể lại câu chuyện của một loại gia vị đã gắn bó với người Việt suốt hàng trăm năm qua.