Khi coi phim hình sự, đặc biệt là phim Mỹ thì anh em hay thấy mỗi khi cảnh sát bắt ai, họ sẽ đọc lời cảnh báo Miranda cho người bị bắt nghe, nội dung là nghi phạm có quyền giữ im lặng và được luật sư bảo vệ, vậy thì tại sao lời Miranda lại quan trọng vậy.

Tóm tắt vụ án lệ Miranda:

Án lệ Miranda v. Arizona (1966) là một trong những vụ án đã làm thay đổi sâu rộng nền tư pháp Mỹ nói riêng và cả thế giới nói chung, liên quan tới việc 1 người tên là Ernesto Miranda bị bắt năm 1963 ở tiểu bang Arizona vì tình nghi hiếp dâm và cướp tài sản.

Khi thẩm vấn Ernesto Miranda, cảnh sát nói với hắn rằng nạn nhân đã nhận diện được hắn là thủ phạm, qua đó Miranda đã nhận tội và đồng ý khai báo tội phạm của mình mà không có luật sư bên cạnh, trong biên bản lời khai có ghi rằng hắn tự nguyện cho lời khai và không bị ép cung.

Lúc ra tòa xét xử, luật sư bào chữa cho Ernesto Miranda là ông Alvin Moore đã phản đối cáo trạng của phía công tố, bên bị nói rằng lúc bị bắt, bị cáo không được cảnh sát thông báo về quyền im lặng của nghi phạm, qua đó phản đối bản án dành cho Ernesto Miranda. Tuy nhiên, hội đồng xét xử đã bác bỏ yêu cầu của bên bị và tuyên phạt Miranda 30 năm tù giam.

Sau khi luật sư Alvin Moore kháng cáo lên tòa án phúc thẩm Arizona nhưng không được chấp thuận. Hiệp hội luật sư Mỹ đã đại diện cho Miranda và kháng cáo vụ án lên Tối cao pháp viện Hoa Kỳ (SCOTUS - Supreme Court - cơ quan tư pháp cao nhất của Mỹ).

Kết quả là 5 vs 4 thẩm phán SCOTUS đồng ý với vụ kiện, trong đó có chánh án Earl Warren. Ngày 13/6/1966, Tòa tối cao pháp viện tuyên bố lời thú tội của Miranda trong bản khai không hợp lệ để làm bằng chứng trước tòa vì bị cáo đã không được cảnh sát thông báo về quyền giữ im lặng và quyền được luật sư bảo vệ.

Kết quả là bản án cũ bị hủy bỏ, trả về tòa án Arizona xét xử lại, không sử dụng lời khai cũ của Miranda, tuy nhiên các chứng cứ khác vẫn chứng minh rằng Miranda phạm tội và hắn ta bị tòa án phúc thẩm năm 1967 tuyên phạt 20-30 năm tù giam. Phía luật sư tiếp tục kháng cáo cho Miranda nhưng lần này bị tòa tối cao tiểu bang Arizona lẫn SCOTUS bác bỏ đơn kháng cáo.

Cuối cùng Ernesto Miranda phải đi tù nhưng được ân xá vào năm 1972, sau khi ra tù anh ta rao bán bưu thiếp có in lời cảnh báo Miranda với giá 1.5 đôla. Ernesto Miranda thiệt mạng ngày 31/1/1976 trong một vụ ẩu đả ở quán bar, lúc đó anh ta 35 tuổi.

Quyền Miranda là gì:

Khi SCOTUS tuyên hủy bản án sơ thẩm của Ernesto Miranda, tòa cũng công bố một bản hướng dẫn dài 60 trang, trong đó có lời cảnh báo Miranda (Miranda Warning) mà cảnh sát phải nói cho nghi phạm biết khi bị bắt giữ.

Để đọc cho đúng nội dung lời cảnh báo này, nhiều Sở cảnh sát ở Mỹ đã in những “tấm thẻ Miranda” cho cảnh sát đem theo người, để họ lấy ra đọc, hạn chế được quên lời, sót chữ.

Trên tấm thẻ ghi rõ “Những cảnh báo này phải được đọc cho nghi phạm nghe trước khi bị thẩm vấn”.

Lời cảnh báo Miranda gồm có 5 nội dung chính như sau: (1) Anh có quyền giữ im lặng. (2) Những lời anh nói (kể từ lúc này) có thể dùng làm bằng chứng chống lại anh trước tòa. Anh có quyền trao đổi với luật sư khi trả lời các câu hỏi của chúng tôi. (3) Anh có quyền thuê luật sư. (4) Nếu không có tiền thuê luật sư, nếu anh muốn, sẽ có luật sư miễn phí được chỉ định cho anh. (5) Nếu anh quyết định trả lời các câu hỏi ngay bây giờ mà không có luật sư, anh có quyền ngưng trả lời bất cứ lúc nào.

Sau khi cảnh sát cho nghi phạm biết về quyền Miranda, họ sẽ hỏi nghi phạm là “anh có hiểu những quyền mà tôi mới đọc cho anh không? Nếu hiểu, anh có đồng ý cho lời khai không?” Nếu nghi phạm gật đầu, những lời nói kể từ lúc đó của nghi phạm sẽ được ghi nhận và sử dụng làm lời khai trong cáo trạng buộc tội anh ta.

Tại sao nghi phạm lại có quyền Miranda:

Sở dĩ SCOTUS hủy bản án sơ thẩm của Ernesto Miranda, qua đó hình thành vụ án lệ Miranda v. Arizona (vụ án tiểu bang Arizona kiện Miranda vì tội hiếp dâm và cướp của), là vì Tu chính án số 5 & 6 của Hiến pháp Hoa Kỳ bảo vệ quyền của nghi phạm.

• Tu chính án số 5 có ghi: Không một ai bị ép buộc phải làm chứng chống lại bản thân mình trong một vụ án hình sự và bị tước đoạt sinh mạng, tự do hoặc tài sản, nếu không qua một quá trình xét xử theo đúng luật. → khi thẩm vấn, Ernesto Miranda đã phải cho lời khai chống lại mình khi không được luật sư bảo vệ.
• Tu chính án số 6 có ghi: Bị cáo phải được thông báo về tính chất và lý do buộc tội, được đối chất với các nhân chứng chống lại mình, được quyền triệu tập những nhân chứng để biện minh và được sự giúp đỡ của luật sư bào chữa. → Khi Ernesto Miranda bị bắt, cảnh sát không tuyên bố cho hắn biết rằng hắn được quyền có luật sư bảo vệ.

Từ việc diễn giải Tu chính án số 5 & 6, SCOTUS cho biết cảnh sát đã vi phạm các quyền hiến định của Ernesto Miranda, qua đó lời khai lúc thẩm vấn của Miranda không hợp lệ trong vụ xét xử sơ thẩm.

Từ năm 1966 trở đi, khi bắt nghi phạm thì cảnh sát Mỹ phải đọc cho nghi phạm nghe về quyền Miranda. Cũng sau vụ án lệ Miranda đó, rất nhiều nước trên thế giới cũng áp dụng quyền Miranda cho nghi phạm.

Tại sao cảnh sát nói “Anh có quyền giữ im lặng” nhưng lại tuyên bố “Lời anh nói sẽ làm bằng chứng chống lại anh trước tòa”:

Thực ra câu này không hề “nghe cấn cấn” đâu. Lấy ví dụ, khi bắt 1 hung thủ giết người, sau khi đọc xong lời Miranda rằng nghi phạm có quyền im lặng, để phục vụ điều tra, cảnh sát vẫn có thể hỏi nghi phạm những câu hỏi đại loại như “Hung khí đâu? Nạn nhân đâu? Có đồng phạm không?"

Vì đây là nghiệp vụ của cảnh sát khi bắt giữ nghi phạm, họ có thẩm quyền đưa ra các câu hỏi liên quan để khoanh vùng vụ án, đồng thời có thêm khẩu cung để ghi lại trong biên bản vụ án.

Nếu ra tòa bị cáo nói rằng không được thông báo quyền Miranda thì sao?

Trên thực tế vẫn xảy ra số ít trường hợp khi ra tòa xét xử, bị cáo nói rằng tôi không được cảnh sát đọc quyền Miranda, nhưng trên thực tế là cảnh sát có đọc lời Miranda. Lúc này sẽ xảy ra trường hợp “Lời nói đối lời”, nghĩa là bị cáo nói ngược với cảnh sát.

Khi này tòa án sẽ xem xét các bằng chứng trong cáo trạng, ví dụ biên bản vụ án, lời khai, video từ bodycam của cảnh sát, nhân chứng tại hiện trường vv. Khi có tranh cãi, cảnh sát có nghĩa vụ chứng minh họ đã thông báo quyền Miranda cho nghi phạm.

Nếu cảnh sát không chứng minh được, tòa án có thể sẽ nghiêng về bị cáo trên nguyên tắc “suy đoán vô tội”, lời khai lúc bị thẩm vấn của bị cáo có thể sẽ không được sử dụng để buộc tội trên tòa và phía công tố phải sử dụng các bằng chứng khác.

Trường hợp loại trừ quyền Miranda:

Phán quyết năm 1966 của SCOTUS quy định rằng để lời khai có giá trị trước tòa thì nghi phạm phải được thông báo quyền Miranda TRƯỚC khi bị thẩm vấn, đều đó có nghĩa là cảnh sát chỉ cần đọc lời cảnh báo Miranda trước khi tiến hành thẩm vấn, không nhất thiết phải đọc ngay khi bắt giữ nghi phạm.

Trên thực tế có 4 trường hợp nghi phạm không được thông báo quyền Miranda khi bị bắt giữ, ví dụ:

1. Các vụ án nghiêm trọng liên quan tới an toàn cộng đồng, ví dụ khủng bố đánh bom. Khi bắt giữ nghi phạm, để tiết kiệm thời gian, cảnh sát không cần phải tốn vài phút đọc lời Miranda mà có thể hỏi luôn là “Bom ở đâu? Có đồng phạm không?”. Những lời khai này vẫn được tòa án chấp nhận và hợp lệ trong khẩu cung.
2. Khi khoanh vùng nghi phạm, cảnh sát hỏi những câu về nhân thân ví dụ như “Anh tên gì? Nhà ở đâu? Nghề nghiệp gì?”. Những câu hỏi này không phải là bằng chứng bất lợi cho nghi phạm cho nên nó không bị ràng buộc bởi quyền Miranda.
3. Jailhouse Informant: Cảnh sát có quyền sử dụng “tay trong” để moi tin nghi phạm, gọi là “bạn tù cung cấp thông tin”. Ví dụ, A bị tạm giam vì tình nghi giết người, cảnh sát không có đủ bằng chứng để buộc tội A nên sẽ cài một tù nhân B làm tay trong để moi lời khai của A. “Tay trong B” này sẽ lân la làm quen với A và hỏi “sao mày bị bắt? nghe nói mày giết người hả?”. Lúc này thông tin B moi được của A sẽ được cảnh sát củng cố làm bằng chứng buộc tội A. → Vì B không phải là cảnh sát nên B không cần đọc quyền Miranda.
4. Thủ phạm 1 vụ cướp xe hoặc cướp tài sản bị người dân bắt giữ, sau đó người dân áp giải nghi phạm tới trụ sở cảnh sát. Vì người dân không phải là nhân viên công vụ, họ không cần phải đọc lời Miranda cho nghi phạm. Khi cảnh sát tiếp nhận nghi phạm từ người dân, lúc này mới tính là chính thức bắt giữ nghi phạm, cảnh sát mới cần đọc lời Miranda và sau đó là tiến hành thẩm vấn nghi phạm.